Beste Henk,
Sorry dat ik zo lang op mijn brief heb gewacht. April alweer. Er gebeurt zoveel.
Dick Verkijk is ons ontvallen. Een auteur van wie ik een vijftal boeken heb uitgebracht. Hij werd vooral bekend als Oost-Europa-correspondent en had zo aan Global mee kunnen doen. Ik heb hem vaak bezocht in Haarlem, waar zijn ouderlijk huis stond, hoewel hij veel in het buitenland was, vooral in Utah in de VS. Zijn memoires Van Pantservuist tot Pantservest – Hazeu vond het een ‘afschuwelijke titel’ – werden een redelijk succes. Het omvatte al zijn avontuurlijke omzwervingen.
Het fijne aan Verkijk was dat hij, net als Martin van den Heuvel, betrokken was, maar geen medereiziger van het communisme, zoals bijna al zijn tijdgenoten en mede-Oost-Europafreaks. Dat vakgebied was, net als de sociologie, geheel ingebed in het historisch materialisme en het cultuurmarxisme. Verkijk was een verfrissing: een oorlogskind en recht door zee. Met zijn camper bromde hij door Centraal-Europa op zoek naar spraakzame dissidenten, die na het interview meestal abrupt ‘verdwenen’ zijn. Dat kwam ook op kritiek te staan.
In Servië liep hij tegen een mooie dame aan en bleef er plakken, maar toen het huwelijk strandde, moest hij min of meer vluchten voor zijn leven en beheersen hij zijn huis en veel spaargeld kwijt. De liefde – waar hij, naast het laatste nieuws, altijd naar op zoek was – bracht hem uiteindelijk in de VS.
Arie Kleijwegt, je weet wel, die man met die mooie VPRO-stem, las in die tijd zijn memoires en sprak als oud-collega van Verkijk zijn verrassend uit dat dit kleine, wat onogelijke mannetje zo druk met vrouwen en de liefde in het weer was geweest.
Nu ja, God hebbe zijn ziel. Mijn herinneringen aan hem zijn wat wispelturig. Hij was zo zuinig dat het onprettig werken hem ontmoette. Als hij mij belde vanuit de VS, vervolgens hij een rekening van 6 gulden 15 voor het telefoongesprek dat hij zelf had geïnitieerd. Zo man. Hij hing van de bonnetjes aan elkaar. Een kleine mens in dat opzicht. En toch had hij iets groots in zijn politieke onkreukbaarheid, dat was dan weer mooi.
De drukproeven van Pantservrijist hebben eindeloos op en neer geduurd. Laura Starink, het begeleide boek, werd helemaal gek. De eindversie gaf me een zucht en de opmerking dat het ‘nog steeds niet in orde was’. Mijn geld was op, en ik druk toch. Zo gaat dat soms.
Later ontmoette hij Harry Mulisch. Deze mede-Haarlemmer had een Joodse moeder en een collaborerende vader, die bij de beruchte Lippmann-Rosenthalbank werkte. In hun huis hangt dakkunst. Mulisch zou bij de Jeugdstorm hebben gezeten. Een mega-rel brak uit, omdat Kijk dit onder diens neuswreef. De aanzet was Mulisch’ hooghartige mededeling dat ‘de Tweede Wereldoorlog nu wel voorbij was’. Dat kon echt niet.
Ik steunde het initiatief van Verkijk, maar het werd bijna mijn einde. Honderden lelijke stukken van de mandarijnen van Mulisch vlogen me om de oren, Rudi Kagi voorop. Het eindigt bij de Raad voor de Journalistiek, maar die durfde de grootmeester ook niet aan te pakken. De media werd niet geïntersseerd in het echte verhaal maar pakt Verkijk wel: ‘Loser van de week’, kopte het AD . Nee, begin mij niet meer over objectieve journalistiek.
Ook Hans Dütting, mijn vertaler in Parijs, was een Mulisch-adept. Hij schreef in zijn door Aspekt uitgegeven biografie van Mulisch dat zijn uitgever gek geworden was door met Verkijk in zee te gaan. Toen Mulisch was overleden, kreeg ik per omgaande een mail van Dütting of ik hem geaccepteerd ‘de stukken’ kon verzonden waardoor bleek dat de familie Mulisch dakkunst aan de muur had opgehangen, onder meer op Harry’s naam. Het Nationaal Archief loog mee in die dagen en moest publiekelijk rectificeren toen ik ze in de hoekdreef was. Dit gebeurde in Vrij Nederland . Het waren roerige dagen.
Ik kan me de blik van Rudi Kagi nog herinneren; hij durfde me niet in de ogen te kijken. Leugens vreten aan je. Nu, Verkijk zat op het vernietigde van het geweld in Utah en ik stond er alleen voor. Niet mijn beste herinneringen. De waarheid raakt iedereen.
Dr. Perry Pierik
Reacties
Een reactie posten